Lees ook: Wondbehandeling hond
Wondbehandeling kat
Iedere huisdierenbezitter maakt het wel eens mee: de kat heeft ergens in getrapt en bij elke voetstap die hij maakt laat hij een bloederige voetafdruk achter.
Hoe met verwondingen en wonden om te gaan, wat u zelf kunt doen en waarmee u direct naar de dierenarts moet, noemen we in dit artikel.
Ook zullen enige verschillende behandelingsmogelijkheden genoemd worden.
Wond bij kat
Een wond is per definitie een verbreking in de natuurlijke samenhang van weefsel. Met weefsel bedoelen wij in dit artikel vooral huid en onderhuid.
Tijdens de wondgenezing probeert het lichaam zo snel mogelijk die samenhang weer te herstellen al dan niet met behulp van een aanvullende behandeling.
De meeste wondjes en wonden die uw huisdier oploopt, genezen zonder dat er een dierenarts aan te pas hoeft te komen.
Oppervlakkige of schaafwonden zijn hiervan een voorbeeld. Hierbij legt het lichaam een groot regeneratievermogen aan de dag en dit kan zodoende restloos en dus littekenvrij genezen. Sommige wonden genezen overigens zelfs ondanks een verkeerde behandeling. Het lichaam is hierbij nogal eens vergevingsgezind.
Echter ook in principe goed te behandelen wonden kunnen geïnfecteerd en verder beschadigd worden door slechte behandeling.
Littekens bij kat
Ernstige en uitgebreide (diepe) wonden, waarbij ook weefselverlies optreedt, genezen nooit zonder littekenvorming. Hierbij wordt het weefseldefect door het lichaam opgevuld door zogenaamd granulatieweefsel.
Deze uitgebreide wonden dienen altijd volgens een aantal vaste principes behandeld te worden teneinde een snelle genezing te krijgen, met een goed cosmetisch resultaat en zo min mogelijk verlies van huid of ander weefsel. Besef dat genezing van uitgebreide (bijvoorbeeld brand- of sterk geïnfecteerde wonden) in bepaalde gevallen lang kan duren, waarbij veel inspanning wordt gevraagd van zowel baas als dierenarts!
Vaak zijn hierbij ook beperkingen voor de kat zelf, zoals het dragen van een kraag of het moeten aanhouden van verbanden.
Wondgenezing bij kat
Hoe werkt de genezing van een wond in het lichaam? De beschadiging wordt in eerste instantie gevolgd door een opruimreactie van beschadigde cellen.
De bloedvoorziening wordt vergroot, meer ontstekings- en opruimcellen worden aangevoerd, en er ontstaat een fibrinenetwerk (roodheid en zwelling).
Hiermee ontstaat een versteviging van de wond en wordt getracht de infectie buiten de deur te houden. Er vindt ook afvoer van afvalstoffen naar buiten op.
De wond ziet er uitwendig vochtig uit. Is het een grote wond dan begint hierna de vorming van vulweefsel (granulatiefase). Vanuit de wondranden vindt huidvorming plaats. Het tijdelijke fibrinenetwerk wordt vervangen door een permanente bindweefselstructuur.
Hierbinnen kunnen zich bloedvaten vormen, en uiteindelijk vindt een verkleining hiervan plaats door samentrekking (littekenretractie). Dit hele proces kan vele maanden duren.
Is er sprake van infectie dan kunt u met name pusserige uitvloeiing zien, is er sprake van totale afsterving van de huid dan vinden we een zwarte schil over de wond. De geur hierbij is niet prettig.
In het algemeen kunt u stellen dat hoe beter de doorbloeding van weefsel, des te sneller de wondgenezing en des te geringer de kans of infectie.
Via het bloed worden alle factoren aangevoerd die in de verschillende fasen van wondgenezing nodig zijn. Daarom kunnen uitwendige behandelingen die een goede doorbloeding in de weg staan soms zo funest uitpakken voor de genezing, denk hierbij aan het strakke (gips)verband dat te lang aangehouden wordt.
Maar ook beschadiging van de eigen bloedvaten zoals bij een staartpunt beschadiging staat een genezing in de weg; we zien hierbij vaak zeer slecht helende wonden.
Beschadiging van de huid op een plaats waar door mechanische druk de doorbloeding wordt belemmerd, zoals bijvoorbeeld op de punt van de elleboog tijdens het liggen, zijn ook berucht vanwege hun slechte genezing.
Diagnose type wond kat
Voor een eventuele behandeling is een goede wondinspectie vooraf belangrijk. We proberen op een aantal aspecten te letten:
- de plaats van de wond; dit is van belang in verband met doorbloeding, het type weefsel wat aanwezig is, de mogelijkheid om de huid te sluiten zonder te veel spanning te creëren in het weefsel, en of de kat er zelf bij kan en het zelf zou kunnen beschadigen;
- de uitgebreidheid van de wond zowel qua diepte als qua oppervlakte; onder andere van belang vanwege de mogelijkheid van sluiten, en de doorbloeding. In geval van alleen een oppervlakkige schaafwond hoeven we meestal niets te doen, behalve schoonmaken;
- de leeftijd van de wond; dit bepaalt in hoge mate het al dan niet gecontamineerd (=aanwezigheid van bacteriën) of geïnfecteerd (= aanwezigheid van teveel bacteriën) zijn en dus het type wondbehandeling;
- de vervuiling van de wond; door zand, gras, straatvuil, maar ook door bepaalde stoffen of obscure middelen welke soms foutief ingezet worden ter bevordering van de genezing;
- de specifieke oorzaak van de wond; een diepe bijtwond geeft vaak een enorme verscheuring en beschadiging van omliggende weefsels zodat de genezing hierdoor wordt verslechterd;
- andere patiëntfactoren; is er sprake van andere onderliggende ziektes welke de wondgenezing kunnen beïnvloeden zoals bijvoorbeeld chronisch nierlijden of suikerziekte .
Behandeling wond
Bij een eenvoudige oppervlakkige wond kan men volstaan met het reinigen van de wond. Dit kan het beste gebeuren met een fysiologische zoutoplossing of indien men dit niet bij de hand heeft: gewoon water. Bijvoorbeeld door afdouchen of voorzichtig afspoelen.
Allerlei andere producten, zoals ontsmettingsmiddelen, zalven etc. hebben in het algemeen geen enkele toegevoegde waarde, sterker nog, deze kunnen soms zelfs beschadigen.
Een verband is alleen noodzakelijk als er kans is op verdere uitwendige verontreiniging of zelfbeschadiging. Een simpel elastisch verband volstaat dan.
Is er een diepere wond, welke niet ouder is dan zes tot acht uur, er fris uitziet, waarbij infectie nog niet aan de orde is, en die niet bevuild is met allerlei zaken, en niet ontstaan is door een bijtaccident, dan kan men hem direct sluiten na reiniging.
Men noemt dit primaire wondsluiting. Hiermee moet men dus altijd naar de dierenarts. Direct na het ontstaan van de wond kan men als eigenaar tijdelijk de wond beschermen: door een verband om verdere verontreiniging en bloedingen te voorkomen.
Na de behandeling kan afhankelijk van de plaats en uitgebreidheid van de wond gekozen worden voor een beschermend en steungevend verband welke minmaal elke drie dagen verwisseld dient te worden. Is er een diepere wond ouder dan zes tot acht uur, of met heel uitgebreid weefselverlies, of geïnfecteerd, dan kan men niet direct sluiten.
Daarbij zou de wond zeker weer open gaan na verloop van tijd, met alle extra verlies van weefsel van dien. Ook hiermee moet men dus altijd naar de dierenarts.
Behandeling wond bij de dierenarts
Ten eerste worden de wondbacteriën gekweekt door middel van een uitstrijkje te maken uit de wond.
Daarna volgt schoonmaken: scheren rondom de wond, terwijl de wond beschermd wordt door een gel. Uitvoerig spoelen van de wond met electrolytenoplossing of fysiologische zoutoplossing. Hierbij worden losse niet-vitale stukken weefsel en eventuele lichaamsvreemde materialen (zand, gras etc.) verwijderd.
In geval van een geïnfecteerde wond kan men een lage concentratie van bijvoorkeur chloorhexidine gebruiken in het spoelmiddel.
De beste wondgenezing ontstaat in een gecontroleerd vochtig milieu: de opruimreactie, de granulatie en de huidaangroei wordt hierdoor gestimuleerd. Pijn en jeuk worden hierdoor verminderd.
Men geeft wel aan dat vochtig gehouden wonden twee keer zo snel genezen als wonden welke aan de lucht genezen.
Ook wonddrainage is belangrijk: de afvoer van afvalstoffen en de vermindering van dode ruimte waarin infectie zich zou kunnen ontwikkelen wordt hierdoor gestimuleerd.
De mogelijkheid om aan beide eisen te voldoen is door een drielaags verband aan te leggen waarbij de binnenste laag zorgt voor de vochthoudendheid, de middelste laag voor de absorptie van afvalstoffen en afvalvocht, en de buitenste laag zorgt voor steun en bescherming voor verontreiniging van buitenaf.
Vermijding van teveel beweging in de wond is ook erg belangrijk voor een optimale wondgenezing.
Hoe vaak te wisselen hangt af van de mate van afvalvochtproductie en de noodzaak om een vochtig milieu te behouden. In de praktijk varieert dit tussen meerdere malen per dag (dat betekent dus een opname van de kat in de kliniek) en eens in de vijf dagen. Het verband moet schoon blijven en goed zitten.
Vooral dit laatste bepaalt of de kat er zelf goed vanaf blijft. Verbanden die te strak zitten of anderszins irriteren stimuleren de kat het eraf te bijten en zich hierbij meestal niet te beperken tot het verband, maar ook de wond verder te beschadigen.
In geval van infectie kan antibiotica gegeven worden op basis bij voorkeur van de kweek welke gedaan is. Ook pijnstillers hebben zeker een indicatie in het begin. Geneest de wond vlot op deze manier, is de infectie eruit en is het weefsel vitaal, dan kan de wond na één - drie dagen gesloten worden. Dan spreekt men van vertraagde primaire sluiting. De granulatiefase is dan nog niet ingegaan. Vindt er sluiting plaats tijdens of na deze granulatiefase dan spreekt men van secundaire sluiting.
Verzorging wond
Inspecteer altijd de wond zorgvuldig na ontstaan bij uw kat en handel naar bovenstaande richtlijnen. Vindt u de wond pas na verloop van een onduidelijke tijd en het is meer dan een oppervlakkige schaafwond ga ermee naar uw dierenarts en laat hem bepalen wat de beste behandeling is.
Vermijd allerlei obscure zalven, cremes en stoffen waarvan de werking niet bewezen is. Als er tegelijkertijd nog meer problemen zijn (gebroken been, gescheurde pezen, shock etc.) dan zal uw dierenarts ook hier rekening mee houden en de behandeling hierop afstemmen.
Zorg ervoor dat uw huisdier de wond niet verder beschadigt; het schoonlikken ontaardt al gauw in beschadiging van de wond, dus dat moet vermeden worden. Een kraag of verband kunnen hier uitkomst bieden.
Een goed verband zorgt verder voor een schone wondomgeving, bevordert de wondgenezing, vermindert zwelling en bloeding, immobiliseert het wondgebied en vermindert de littekenvorming.